Artur Olender – Twarz

Desygnatem pojęciowym człowieka jest duch, i nie należy dać się wprowadzić w błąd faktem, że potrafi on także chodzić na dwóch nogach (Kirgiegard). Duch nie jest bytem, ale nie jest też niebytem. Przejawia się, a raczej objawia się w znakach, które nie są symbolami czy metaforami, ale są śladami. Te prowadzą ku obietnicy rodzącej nadzieję, że to, co prawdziwe jest percepcyjnie nieobecne. Tak wydobywa się pragnienie otwierajace człowieka na horyzont nieskończoności w proteście przeciwko teraźniejszości.

Ale, przede wszystkim, podążając tymi śladami, ufnie podążamy za kimś, kto tej obietnicy jest źródłem. Kto woła: „gdzie jesteś?“. I tęskni. Objawienie potrzebuje materii, w której mogłoby zamieszkać.

Levinas twierdzi, że zamieszkuje ono w twarzy człowieka. Twarz znaczy. Jest śladem. Jest tekstem bez kontekstu. Stąd ludzie mają twarze, a rzeczy wyglądy. Odkrycie w twarzy innego śladu ku obietnicy, jest odpowiedzią na pytanie „gdzie jesteś?“. Stąd spotkanie z drugim otwiera nas na prawdę. Prawdę o nas. To kim jestem dla drugiego człowieka jest rozstrzygające dla tego, kim jestem sam dla siebie.

Twarz jednak jest naga, bezbronna (Levinas). Dowodem na to jest fakt, że ludzie, aby to ukryć, przywdziewają maski. Ich zródłem jest lęk przed innym. Maski są dla innych, ale zarazem z ich winy: „macie mnie takiego, jakim chcecie mnie mieć, a więc nie macie mnie naprawdę – sami temu jesteście winni“. Maska to wygląd człowieka przez okno kryjówki (Kępinski).

Inny reprezentuje tu zło, które chce nas skrzywdzić. Ale zło nie jest w nas, jest pomiędzy nami. Inicjacją otwarcia na prawdę jest zrozumienie, dotknięcie przestrzeni zła i demaskacja kłamstwa – a w następstwie odkrycie w innym śladu. Śladu pozostawionego dla nas.

Ale czy otwarcie na prawdę zawsze nas uszczęśliwia? Czy prawda jest wciąż prawdą jeśli prowadzi do cierpienia? Kiedy pojawia się cierpienie, trzeba podać swoje imię – powie Merton. Czy nasze imię to tylko ułuda, metafora, motyl? Czy na końcu drogi po śladach czeka nas dobro czy płaczący anioł? Albo może nieskończony błękit?

Czytając Tishnera i sącząc wino,
2 kwietnia 2009 w Krakowie